ประเด็นสำคัญ
- ใครกำลังอยากได้งานอดิเรกไว้ทำเพลิน ๆ แถมได้สร้างสมาธิ บอกได้เลยว่าการเลี้ยงบอนไซถือว่าตอบโจทย์สุด ๆ เพราะจะต้องทำความรู้จักพันธุ์ไม้ที่จะนำมาปลูก หมั่นบำรุง ให้ต้นไม้เจริญเติบโตจนแตกกิ่งก้านพร้อมให้ตัดแต่งกัน
- การปลูกบอนไซเบื้องต้น และวิธีเลี้ยงบอนไซให้สวยไม่ได้ยุ่งยากอย่างที่คิด แต่จะเน้นที่ความใส่ใจมากกว่า ทั้งรดน้ำให้เพียงพอ แสงแดดที่เหมาะสม และการตกแต่งกิ่งเป็นประจำ ต้นบอนไซจึงถือเป็นทั้งงานอดิเรกและของตกแต่งบ้านของเราไปพร้อม ๆ กัน
ถ้าจะพูดถึงงานอดิเรกประเภทหนึ่งที่สร้างความเพลิดเพลิน สร้างสมาธิ และใช้เป็นของตกแต่งบ้านได้ด้วย จระเข้ขอบอกเลยว่า การเลี้ยงบอนไซถือเป็นคำตอบที่ใช่สำหรับใครหลายคน เพราะวิธีปลูกบอนไซเป็นการปลูกต้นไม้ลงไปในกระถาง เน้นความสวยงามเป็นหลัก โดยจะต้องหมั่นตัดแต่งกิ่งก้านให้เป็นระเบียบ ในประเทศญี่ปุ่นการปลูกบอนไซจัดเป็นศิลปะประเภทหนึ่ง ในประเทศจีนก็มีประวัติศาสตร์การเลี้ยงบอนไซมากกว่า 1,000 ปีแล้ว โดยจะเรียกกันว่า “เผ็งจิ่ง” (Penjing)
แต่ก่อนที่จะนำไม้กระถางมาเลี้ยงที่ห้อง หรือภายในบ้าน เราควรจะทำความรู้จักกันก่อนว่าพันธุ์ไม้ที่นำมาจะเป็นพันธุ์ไม้แบบใด ชอบแดด หรือชอบน้ำแค่ไหน เพราะจะต้องนำมาโดนแดดบ้าง และหากเป็นไม้ดอกก็ต้องตั้งไว้ให้รับแสงแดดเพียงพอ ผู้เริ่มต้นเลี้ยงบอนไซ ต้องเตรียมความพร้อมอย่างไรบ้าง? มาดูกัน
จะเลี้ยงบอนไซ ต้องเตรียมตัวอย่างไร ควรรู้อะไรบ้าง?
1. ทำความเข้าใจพันธุ์ไม้
ภาพ: ต้นบอนไซหลากหลายชนิด
“อย่าลืมทำความรู้จักสายพันธุ์บอนไซให้ดี”
เพราะบอนไซเป็นการนำต้นไม้มาเลี้ยงในกระถาง จึงมีให้เลือกหลายชนิด สำหรับพันธุ์ไม้ของไทยที่นิยมนำมาทำบอนไซ ได้แก่ ต้นตะโก ต้นมะสัง ต้นข่อย ต้นไทร ต้นโมก เป็นต้น ก่อนจะเริ่มปลูกบอนไซจึงต้องรู้ว่าธรรมชาติของต้นไม้ที่จะนำมาทำบอนไซนั้นมีการเติบโตแบบใด ซึ่งจะช่วยให้เราเลือกวิธีเลี้ยงบอนไซได้อย่างเหมาะสมมากขึ้น สำหรับพันธุ์ไม้ที่เหมาะกับการเลี้ยงเป็นบอนไซ จระเข้มีวิธีการเลือกมาฝากกัน
- พันธุ์ไม้ที่เหมาะกับการเลี้ยงบอนไซ: ควรเป็นไม้ยืนต้น เพราะจะได้โครงสร้างที่แข็งแรงมั่นคง ควรเป็นต้นไม้ใบเล็ก ข้อถี่ ไม่ทิ้งกิ่ง เช่น ตะโก หมากเล็กหมากน้อย ไทรจีน พุด
- พันธุ์ไม้ที่ไม่เหมาะกับการเลี้ยงบอนไซ: ไม่ควรเลือกไม้ล้มลุกมาเลี้ยงเป็นบอนไซ เพราะเป็นพันธุ์ไม้ที่มีอายุสั้นกว่า อาจจะต้องเปลี่ยนกันบ่อย ๆ
2. เตรียมอุปกรณ์สำหรับปลูก
ภาพ: อุปกรณ์ตัดแต่งต้นบอนไซ
“อุปกรณ์ปลูก อุปกรณ์แต่ง ต้องพร้อม”
มีแค่ต้นไม้ไม่ได้ อุปกรณ์ต้องพร้อมด้วย! ไม่ว่าจะเป็นกระถาง ดิน พื้นที่ปลูก อุปกรณ์รดน้ำ อุปกรณ์ตัดแต่งกิ่ง ไปจนถึงยาทาแผลต้นไม้ที่ใช้เพื่อป้องกันเชื้อรา โดยส่วนใหญ่จะใช้ปูนแดงเพื่อทาแผลกิ่ง ราก หลังการตัดแต่ง โดยจะทาตรงจุดที่ถูกตัด เพื่อป้องกันการติดเชื้อ ไม่ให้ต้นไม้มีแผลเน่า และยังช่วยป้องกันตะไคร่น้ำได้อีกด้วย
3. เตรียมสภาพแวดล้อมสำหรับบอนไซ
ภาพ: ควรปลูกบอนไซไว้ในสภาพแวดล้อมที่เหมาะสม
“แดดเช้าเหมาะกับการเลี้ยงบอนไซ”
ดินดี น้ำพร้อม แต่อากาศไม่เป็นใจ ก็ไม่ช่วยให้การเลี้ยงบอนไซเจริญเติบโตดีเท่าที่ควรจะเป็น ควรเตรียมที่ตั้งสำหรับวางบอนไซ ให้ได้รับแสงแดดเพียงพอ แต่ไม่ร้อนมากจนเกินไป และอยู่ในบริเวณที่มีทิศทางลมไหลเวียนเหมาะสม อากาศถ่ายเทดี
4. รู้จักวิธีตัดแต่งกิ่ง และการดูแล
ภาพ: การตัดแต่งกิ่งบอนไซ
“อย่าลืมตัดแต่งกิ่งให้เป็นระเบียบอยู่เสมอ”
คงไม่ดีแน่ถ้าเลี้ยงบอนไซแล้วปล่อยให้กิ่งก้านแผ่ออกมาเกินกระถาง ดูรกรุงรัง แทนที่จะดูสวยแบบเรียบง่าย กลับทำให้บ้านรกกว่าเดิมไปได้ ควรหาข้อมูลและหมั่นดูแลตัดแต่งกิ่ง และรากบอนไซอยู่เสมอ และถ้าต้องการขยายต้นไม้ให้ใหญ่ขึ้น ก็สามารถเปลี่ยนขนาดของกระถางและเติมดินเข้าไปเพิ่ม เพื่อให้บอนไซแผ่รากได้ง่ายมากขึ้น
5. ป้องกันแมลงและเชื้อรา
ภาพ: หนอนบนต้นบอนไซ
“บอนไซเนื้อแข็งถึก ทน แต่บอนไซเนื้ออ่อนโตไว”
ถ้าจะถามว่าเรื่องหนอนและแมลงเป็นเรื่องใหญ่สำหรับการเลี้ยงบอนไซหรือไม่ บอกได้เลยว่าขึ้นอยู่กับสายพันธุ์ และลักษณะของต้นบอนไซ ซึ่งจะต้องคอยสังเกตอยู่เสมอว่ามีสัตว์ตัวจิ๋วเหล่านี้มาอยู่บนต้นไม้แสนสวยของเราหรือยัง และถ้าเรากังวลเรื่องหนอนและแมลง มาดูกันว่าควรเลือกบอนไซแบบไหนดี
- บอนไซพันธุ์เนื้อแข็ง เช่น ตะโก เทียนทะเล บอนไซเนื้อแข็งจะทนทานต่อหนอนและแมลงมากกว่าเนื้ออ่อน แต่จะต้องดูเรื่องน้ำให้ดี เพราะบอนไซเป็นพืชที่ต้องการน้ำอยู่ตลอด ถ้าดินอุ้มน้ำมากไปจะทำให้รากเน่าได้
- บอนไซพันธุ์เนื้ออ่อน เช่น เพรมน่า (Premna) บอนไซเนื้ออ่อนส่วนใหญ่จะโตไวกว่า แต่จะต้องคอยระวังเรื่องเพลี้ยและแมลงให้ดี ควรจะป้องกันด้วยการดูแลเอาใจใส่อยู่เสมอ เพราะหากถูกแมลงบุก การแก้ไขจะทำได้ยากกว่า
เตรียมตัวเรียบร้อย ก็ถึงเวลาปลูกบอนไซกันแล้ว สำหรับวิธีปลูกบอนไซมีให้เลือกทั้งแบบเพาะเมล็ด และปักชำ แต่ละวิธีต้องทำอย่างไร และเหมาะกับคนแบบไหนบ้างนั้น เรามีคำตอบมาฝากกันแล้ว
วิธีปลูกบอนไซเบื้องต้น ทำแบบไหนได้บ้าง?
1. คนใจเย็นลองเลือกเพาะเมล็ด
ภาพ: การเพาะเมล็ดบอนไซ
สำหรับคนใจเย็น ไม่รีบปลูกต้นบอนไซให้โตเร็ว ๆ อยากจะเห็นน้องค่อย ๆ เติบโตไปเรื่อย ๆ สามารถทำได้ด้วยการเพาะเมล็ด ซึ่งจะต้องใช้เวลาดูแลเยอะสักหน่อย กว่าจะปลูกบอนไซให้โตเป็นรูปร่างจนพอตัดแต่งได้ ก็ต้องรอประมาณ 3-5 ปี แต่บอกเลยว่าวิธีปลูกแบบนี้จะช่วยให้ได้ต้นบอนไซที่มีรูปร่างสวยงามเป็นธรรมชาติมากที่สุด และยังจำกัดรูปทรงและขนาดของต้นบอนไซได้ง่ายขึ้นอีกด้วย
2. ปักชำ วิธีปลูกบอนไซง่าย ๆ ใคร ๆ ก็ทำได้
ภาพ: การเตรียมต้นบอนไซเพื่อปักชำ
- ทำความสะอาดและตัดราก นำต้นบอนไซที่จะนำมาปักชำออกจากกระถางเดิมอย่างระมัดระวัง เพื่อไม่ให้ลำต้นหักเสียหาย แล้วปัดเศษดิน สิ่งสกปรกออกจากรากให้หมด และก่อนจะนำไปลงกระถางใหม่ ให้ตัดรากขนาดใหญ่ เหลือไว้แค่รากยาวเรียวที่จะช่วยดูดซึมน้ำและแร่ธาตุต่าง ๆ จากดิน และยังช่วยให้บอนไซมีรูปทรงเป็นระเบียบมากขึ้นด้วย
- เตรียมดิน เตรียมดินในกระถางใหม่ โดยควรเติมทรายลงไปในดินชั้นบน เพื่อให้ระบายน้ำได้ดีขึ้น ดินส่วนล่างควรรองก้นกระถางด้วยดินหยาบ เพื่อช่วยระบายน้ำอีกทาง แต่ไม่ควรใช้ดินเหนียว เพราะจะระบายน้ำไม่ได้ และทำให้รากเน่าในที่สุด
- นำต้นบอนไซลงดิน วางต้นบอนไซที่ตัดแต่งรากเรียบร้อยแล้ว ลงในกระถางที่เตรียมไว้แล้ว ควรระมัดระวังให้ดีอย่าให้ลำต้นหัก กลบด้วยดินเป็นชั้นบาง ๆ คลุมราก โดยจะเพิ่มมอสหรือกรวดคลุมดินอีกชั้นก็ได้ นอกจากจะเป็นการตกแต่งกระถางให้สวยงามมากขึ้นแล้ว ก็ยังช่วยยึดรากบอนไซให้แข็งแรงมากขึ้นด้วย
- ดูแลในที่ร่ม หลังปักชำเสร็จแล้ว การเลี้ยงบอนไซในช่วงแรกประมาณ 2-3 สัปดาห์ ควรจะปลูกบอนไซไว้ในที่ร่มก่อน เพื่อป้องกันแสงแดดจัดหรือลมแรง และจะต้องรดน้ำให้ดินชุ่มชื้นอยู่เสมอ โดยอย่าให้ปุ๋ยก่อนต้นบอนไซจะปรับตัวให้เข้ากับดินได้ และเริ่มสร้างรากใหม่
- ตัดแต่งกิ่ง เมื่อปลูกต้นบอนไซไปได้ระยะหนึ่ง จนต้นเริ่มแผ่กิ่งก้าน ก็อย่าลืมตัดกิ่งเป็นประจำ เพื่อให้ได้รูปทรงที่สวยงาม ควรตัดกิ่งแนวตั้งที่ใหญ่เกินไปออก เพื่อให้ได้รูปทรงที่เหมาะสม และควรตัดกิ่งให้ใกล้กับลำต้นที่สุด เพื่อให้ตัดกิ่งออกไปได้มากที่สุด นอกจากนี้ก็ต้องใช้ลวดดัดต้นไม้ปรับแต่งรูปร่างตามที่ต้องการได้อีกด้วย
รู้จักกับวิธีปลูกบอนไซกันไปแล้ว ถ้าเลือกได้แล้วว่าจะปลูกอย่างไร ก็มาดูวิธีเลี้ยงบอนไซให้สวย ห่างไกลโรคและแมลงกัน จะต้องทำอย่างไรบ้างนั้น ตามจระเข้ไปดูกันได้เลย!
วิธีเลี้ยงบอนไซให้งอกงาม ห่างไกลจากโรคและแมลง
1. ใช้ดินเนื้อละเอียด ไม่ต้องกลัวรากเน่า
ภาพ: การเตรียมดินสำหรับปลูกต้นบอนไซ
วิธีเลี้ยงบอนไซให้เจริญงอกงาม ต้องเริ่มจากดินที่ดี เพราะบอนไซนั้นเจริญเติบโตในกระถางที่มีพื้นที่จำกัด จึงควรเลือกดินที่มีเนื้อละเอียด โปร่ง ทำให้รากชอนไชได้ง่าย และยังระบายน้ำได้ดี เพื่อป้องกันรากเน่า เช่น ดินร่วน ดินใบก้ามปู ดินร่วนผสมทราย ถ้าเป็นดินผสมเสร็จก็ควรจะร่อนเสียก่อน
2. รดน้ำทุกวัน แต่อย่าแช่ไว้
ภาพ: การรดน้ำต้นบอนไซ
บอนไซเป็นพืชที่ต้องการน้ำมาก เพราะกักเก็บความชื้นไว้ได้น้อย ส่วนหนึ่งเป็นเพราะปลูกในกระถางที่มีพื้นที่จำกัด การให้น้ำตามวิธีเลี้ยงบอนไซที่เหมาะสมก็คือ รดน้ำทุกวัน ทั้งเช้าและเย็น เพื่อให้ต้นไม้ได้รับความชื้นเพียงพอ แต่ถ้าเป็นคนไม่ค่อยมีเวลา ไม่ค่อยได้อยู่บ้าน ควรใช้ถาดใส่น้ำรองกระถางต้นไม้ไว้ แต่ไม่ควรแช่ไว้นานหลายวันเกินไป เพราะเดี๋ยวรากจะเน่าได้
3. ไม่ต้องใส่ปุ๋ยบ่อย
ภาพ: ปุ๋ยเม็ดใส่ต้นบอนไซ
เวลาปลูกต้นไม้หลายคนคงคิดว่าควรจะใส่ปุ๋ยบ่อย ๆ เพื่อบำรุงต้นไม้ให้เจริญงอกงาม แต่สำหรับวิธีเลี้ยงบอนไซให้เจริญเติบโตได้ดีนั้นไม่ต้องใช้ปุ๋ยเยอะอย่างที่คิด ใส่ปุ๋ยชีวภาพสูตรปกติ 16-16-16 แค่เดือนละครั้ง เพื่อช่วยรักษาหน้าดินก็เพียงพอแล้ว แต่ถ้าเป็นต้นบอนไซที่โทรมมาก ๆ ก็อาจเลือกใช้มูลไส้เดือน หรือปุ๋ยอินทรีย์อัดเม็ดใส่ต้นละ 2-3 เม็ด ก็ใช้ได้แล้ว
4. โดนแดดเช้าจะดีกว่า
ภาพ: ปลูกบอนไซในบ้านควรอยู่ในจุดที่โดนแสง
เพราะบอนไซเก็บความชื้นไว้ได้น้อย ถ้าโดนแดดแรงเกินไปก็อาจจะทำให้ต้นไม้ตายได้ ถ้าจะเลี้ยงบอนไซไว้ในบ้านก็ควรจะปลูกบอนไซไว้ตรงจุดที่ได้รับแสงพอเหมาะ ไม่โดนแดดมากไป ถ้าโดนเพียงแค่แดดเช้าได้ก็จะยิ่งดี และนาน ๆ ครั้งก็ควรนำต้นบอนไซออกไปรับแสงข้างนอกเสียบ้าง ก็จะช่วยให้ต้นไม้สมบูรณ์แข็งแรงมากขึ้น
5. ตัดแต่งกิ่งอยู่เสมอ
ภาพ: การตัดกิ่งต้นบอนไซ
แค่ตัดก็ช่วยบำรุงต้นไม้ได้ การตัดแต่งกิ่งเป็นหนึ่งในวิธีเลี้ยงบอนไซที่ช่วยให้กิ่งอวบ ใบกระชับ สมบูรณ์มากยิ่งขึ้น ควรแต่งกิ่งต้นบอนไซอย่างน้อยสัปดาห์ละครั้ง โดยอย่าลืมวางโครงสร้างให้ดีก่อน ว่าเราอยากให้ต้นไม้ของเราออกมาเป็นแบบไหน นอกจากจะช่วยให้ต้นบอนไซเป็นระเบียบเรียบร้อยแล้ว ก็ยังเป็นงานอดิเรกที่สร้างสมาธิให้กับเราด้วย
รดน้ำบอนไซบ่อย ๆ อย่าลืมขจัดคราบตะไคร่ด้วย น้ำยาจระเข้ ขจัดคราบตะไคร่น้ำ
ภาพ: น้ำยาจระเข้ ขจัดคราบตะไคร่น้ำ
คลิกสั่งซื้อ: น้ำยาจระเข้ ขจัดคราบตะไคร่น้ำ (ประสิทธิภาพสูงในการขจัดเชื้อรา ตะไคร่น้ำ สาหร่าย และพืชสีเขียวจนถึงราก)
การเลี้ยงบอนไซไว้นอกบ้านก็ถือเป็นอีกทางเลือกที่ดี ที่ช่วยปรับปรุงสวนในบ้านให้ดูเรียบง่าย สงบมากขึ้น แถมยังเปิดโอกาสให้เราได้ทำกิจกรรมนอกตัวบ้านกันมากขึ้น แต่ถ้าบ้านไหนที่รดน้ำต้นไม้กันบ่อย ๆ จนเกิดตะไคร่น้ำขึ้นบนพื้นหรือผนังนอกบ้าน อย่าลืมเลือกใช้น้ำยาจระเข้ ขจัดตะไคร่น้ำ ซึ่งเป็นน้ำยาที่พัฒนาขึ้นเพื่อกำจัดตะไคร่น้ำ เชื้อรา สาหร่าย รวมถึงพืชสีเขียวชนิดอื่น ๆ โดยเฉพาะ ใช้งานก็ง่ายเพราะแค่เทหรือฉีดพ่น ทิ้งไว้ 24 ชั่วโมง แล้วใช้แปรงขัด พื้นที่ภายนอกบ้านก็จะกลับมาสวยเหมือนใหม่ ไม่ต้องกังวลเรื่องอุบัติเหตุพื้นลื่นอีกด้วย คลิกสั่งซื้อ: น้ำยาจระเข้ ขจัดคราบตะไคร่น้ำ (ประสิทธิภาพสูงในการขจัดเชื้อรา ตะไคร่น้ำ สาหร่าย และพืชสีเขียวจนถึงราก)